انتشار : ۰۱ فر , ۱۴۰۰
استانبول شهری تاریخی و زیباترین شهر ترکیه است که سالانه میلیون ها گردشگر و توریست را جذب می کند. اگر قصد سفر به ترکیه و بازدید از شهر استانبول را دارید فرصت بازدید از مسجد ایاصوفیه استانبول را از دست ندهید. بر اساس تجربه و نظر اکثر گردشگران استانبول، مسجد ایاصوفیه استانبول اولین جایی است که هر گردشگری در استانبول باید از آن بازدید کند. این مسجد به عنوان یکی از قدیمی ترین ساختمان مذهبی دنیا محسوب می شود و در طول تاریخ استانبول از زلزله ها و جنگ های متعددی جان سالم به در برده است. امروزه ایاصوفیه به عنوان یکی از منحصربه فرد ترین و شگفت‌انگیزترین ساختمان های ترکیه از نظر اندازه، معماری و زیبایی شناخته می‌شود.
مسجد ایاصوفیه یکی از شاهکار های معماری مهم در دوره‌های بیزانس و امپراتوری عثمانی بوده است. این بنای تاریخی در قرون وسطا نماد عرفان مسیح به حساب می آمد و در ابتدا یک کلیسای جامع بوده است. این کلیسا در زمان کنستانتین دوم امپراطور بیزانس در سال 360 میلادی ساخته شد و به نام “کلیسای بزرگ” شناخته می شد. استانبول در آن زمان قسطنطنیه نام داشت ومرکز امپراتوری بیزانس بود. پس از آن این کلیسا ، که در آن زمان هاجیا صوفیا نامیده می شد، در آشوبی بزرگ در آتش سوخت و در نتیجه کلیسای دوم به دستور تئودئوس دوم ساخته شد.
900 سال بعد، در زمان فتح قسطنطنیه توسط نیروهای عثمانی، این کلیسا به دستور پادشاه عثمانی به مسجد تبدیل می‌شود. مناره‌های بنا در واقع در این زمان به مسجد اضافه شده است. در نهایت در زمان تغییرات مدرنیت ترکیه، این مسجد به موزه تبدیل شد. در طول عمر 1400 ساله ایاصوفیه، از آن به عنوان کلیسای جامع، مسجد و موزه استفاده شده است.
تزئینات داخل ایا صوفیه در زمانی که این بنا ساخته شد بسیار ساده بود اما به مرور زمان موزاییک کاری‌های مختلفی داخل بنا اضافه شدند. تصاویر پرتره امپراطور، خاندان امپراطوری، مسیح و غیره بر روی موزاییک ها از جمله این تزئینات هستند . متاسفانه در قرن 8 و 9 میلادی یک دوره شمایل شکنی در امپراطوری بیزانس به راه افتاد. این دوره سبب تخریب بسیاری از موزاییک کاری‌های ارزشمند که بر آنها شمایل افراد مختلف نقاشی شده بود، شد و بعد از آن نیز ساخت هر گونه شمایل ممنوع بود. فلسفه جریان شمایل شکنی این بود که بیننده احترام و ستایش خود را به جای آن که معطوف آن قدیس کند، متوجه تصویر وی نکند. در این زمان صلیب جزو تزئینات قابل قبول و رایجی بود که برای کلیساهای بیزانسی به کار می رفت و در ایاصوفیه نیز مشاهده می شود.
همانطور که قبلا اشاره شد، مسجد ایاصوفیه تا قبل از امپراطوری عثمانی، به عنوان کلیسای جامع شناخته می شد. بعد از آن که استانبول در سال 1453 توسط امپراطوری عثمانی تصرف شد این کلیسا به مسجد تبدیل شد. سه روز پس از فتح استانبول توسط امپراطوری عثمانی، مراسم نماز جمعه در ایاصوفیه به امامت آق شمس‌الدین برپا شد و خطبه به نام پادشاه فاتح عثمانی خوانده شد. در طول زمان عناصر اسلامی به ساختمان کلیسا توسط معمار سینان اضافه شد و بنای این مسجد مرمت و بازسازی گردید. مناره‌ها، میرآب و منبرهای ایاصوفیه در دوران عثمانی اضافه شده اند و بخش‌های دیگری نظیر کتابخانه، مقبره‌ها و فواره‌ها نیز از دست آورد های آن دوران می باشند. بر اساس متون تاریخی ایاصوفیه به مدت 916 سال کلیسا، و 481 سال مسجد بوده است تا اینکه در نهایت در سال 1934، به دستور مصطفی کمال آتاتورک به موزه تبدیل شد. این بنا و موزه ی دیدنی از آن زمان مورد بازدید مسافران و گردشگران ترکیه قرار می گیرد.
نام‌گذاری این شاهکار تاریخی بسیار عالمانه انجام شده است. یکی از دلایل ماندگاری نام ایاصوفیه این است که این بنا به نام یک سنت نام گذاری نشده است و نام آن بسیار پر معنا و مقدس است. معنای لغوی ایاصوفیه یا Hagia Sophia خرد مقدس یا حکمت مقدس می باشد.
در سراسر بنای مسجد ایاصوفه با شاهکارهای معماری بی نظیری رو به رو خواهید شد. طراحی معماری و ساخت این مسجد، توسط آنتیموس ترالسی و اسیدروس میلوتوسی، در سال‌های 537-532 میلادی و در کمتر از 6 سال انجام شده است.
ابعاد بنای ایاصوفیه 72 در 91 متر، قطر گنبد آن 31 متر و ارتفاع گنبد عظیم از سطح زمین، 56 متر است. این ابعاد برای سازه ای که از استیل ساخته نشده است، بسیار عظیم و شگفت آور است. گنبد عظیم طوری طراحی شده که انگار در فضا معلق است. بنا به نوشته مورخان، هنگام ساخت سقف گنبدی مشکلاتی وجود داشته است و یک بار قسمت اعظم آن فرو ریخته است. دو دهه بعد از پایان ساخت، گنبد یک بار دیگر نیز فرو ریخت.
یکی از جذاب ترین ویژگی معماری مسجد ایاصوفیه این است که ستون‌ها و طاق‌های آن به طرز زیبایی جلوه گری می‌کنند. 4 ستون بزرگ که به پای فیل شبیه است گنبد بزرگ ایاصوفیه را نگه داشته اند. همچنین 40 پنجره کنار هم در ساقه گنبد مسجد قرار دارند که باعث می شود نور خورشید از آن ها به درون بنای ایاصوفیه بتابد و منظره زیبایی بسازد.
نقاشی های موجود بر روی کاشی های این بنا یکی از محبوب ترین آثار هنری موجود در آن می باشد. برخی از نقاشی ها به قدری زیبا هستند که می توانید ساعت ها آنها را تماشا کنید و لذت ببرید. در ادامه آثار هنری معروف موجود بر روی کاشی های ایاصوفیه و معنای آنها را به اختصار توضیح می دهیم.
موزاییک حضرت مسیح : یکی از معروف ترین آثار قابل مشاهده در موزه ایاصوفیه، موزایک مسیح است. در این موزاییک تصویری از حضرت مسیح در کنار لئوی ششم نقاشی شده است. چهره حضرت مسیح در این موزاییک غمگین می باشد و دستان خود را بالا گرفته است در حالی که در دست چپ او انجیل مشاهده می شود. به این سبک از نقاشی پانکراتور می گویند که مربوط به دوران بیزانس است.
موزاییک سونو : این موزاییک نشان دهنده تصویری از مریم مقدس و مسیح مي باشى در سالن جنوبی ایاصوفیه قابل مشاهده است. این موزاییک زیبا در قرن 19 میلادی، در زمان بازسازی ایاصوفیه کشف شده است، و قدمت آن به 1100 سال پیش باز می گردد.
موزاییک محراب : در ارتفاع 50 متری از سطح زمین و داخل گنبد تصویری دیگر از مریم مقدس و حضرت مسیح قابل مشاهده است. گردشگران با مراجعه به محراب ایاصوفیه می توانند این نقاشی را مشاهده کنند، لازم به ذکر است که قدمت این نقاشی به قرن 9 میلادی باز می گردد.
نقاشی دو فرشته : تصویری از دو فرشته در دو طرف محراب ایاصوفیه نقاشی شده است. بر اساس متون تاریخی و شواهد این دو فرشته، جبرئیل و میکائیل هستند. امروزه، پس از گذشت سال ها از قرن 9 میلادی تنها بخشی از آن از باقی مانده است.
موزاییک ترکیب دسیسی : این موزاییک که یکی از آثار محبوب بنا می باشد تصویر نقاشی شده ی حضرت میسح در کنار حضرت یحیی و مریم مقدس را نشان می دهد و قدمت آن مربوط به قرن 13 میلادی است.
موزاییک اسقف : با عبور از ورودی غربی ایاصوفیه می توانسد تصاویر اسقف های اعظم را بر روی سقف ورودی مشاهده نمایید. قدمت موزاییک اسقف به قرن های 9 و 10 میلادی باز می گردد و امروزه، متاسفانه، برخی از این نقاشی ها از بین رفته اند.
موزاییک زوئه : این نقاشی نشان دهنده تصویری از مسیج، زوئه و کنستانتین می باشد و به سبک پانکراتور کشیده شده است.
موزاییک کمننوس : این موزاییک به دلیل کمک مالی ژان دوم به ایاصوفیه در این موزه قرار گرفته است. تصویر مریم مقدس، مسیح و اشرافیان روم شرقی در موزاییک کمننوس نقاشی شده است.
موزاییک امضا: در ورودی اصلی ایاصوفیه یک موزاییکی طلایی وجود دارد که بر روی آن امضاء و مهر سلطان عبدالمجید می باشد. سلطان عبدالمجید دستور بازسازی ایاصوفیه را در قرن 19 میلادی صادر کرده است.
با توجه به این که ایاصوفیه در گذشته ای دور و در ابتدای بنا شدن کلیسا بوده است، برخی بخش های داخلی آن مربوط به کلیسا است و برخی دیگر مربوط به مسجد می باشد. در ادامه بخش های مختلف داخل مسجد ایاصوفیه را بررسی می کنیم.
درب های ورودی : ایاصوفیه در مجموع دارای 3 درب اصلی می باشد. این درب ها عبارتند از باب همایون، درب مرمرین و درب زیبا. باب همایون که بزرگ ترین درب ورودی ایاصوفیه می باشد، 7 متر ارتفاع دارد و جنس آن از چوب بلوط است. قدمت این درب به قرن 9 میلادی باز می گردد و امپراتور برای وارد شدن به کلیسا از این درب استفاده می کرده است. در برخی از متون باستانی آمده است که این درب با استفاده از چوب کشتی نوح ساخته شده است. درب زیبا قدیمی ترین بخش موجود در ایاصوفیه محسوب می شود و قدمت ساخت آن به قرن 2 میلادی باز می گردد. درب زیبا از معبدی واقع در شهر طرسوس در سال 838 میلادی به ایاصوفیه آورده شده است و در بخش جنوبی شبستان این مسجد قرار گرفته است. درب مرمرین به عنوان درب بهشت و جهنم شناخته می شود و در جنوب ایاصوفیه قرار گرفته است. در گذشته جلسات امپراتوری بیزانس در فضای پشت این درب برگزار می گردیده است.
گنبد : گنبد ایاصوفیه به عنوان یکی از بزرگترین گنبد های موجود در دنیا شناخته می شود. ارتفاع این گنبد حدود 55 متر است و شعاعی حدودا 31 متری دارد. گنبد ایاصوفیه را در طول تاریخ چندین بار از نو ساخته اند.
محراب : محراب مسجد در بخش جنوب شرقی ایاصوفیه قرار گرفته است و درون آن آثار هنری بسیاری وجود دارد. بخش های مختلف محراب با استفاده از سنگ مرمر و طلا تزئین شده است.
منبر : در محراب ایاصوفیه، منبری قرار دارد که تاریخچه آن به قرن 16 میلادی باز می گردد. تزئینات بسیار این منبر باعث زیبایی قابل توجه آن شده است.
اتاق سلطان : اتاق سلطان در زمان حکومت عثمانی ها، به ایاصوفیه اضافه شده است. اتاق سلطان به این دلیل ساخته شد که عثمانی ها معتقد بوده اند که سلطان باید نماز را درون این اتاق بخواند. اتاق سلطان دارای 5 ستون می باشد و ظاهری شبیه به یک 8 ضلعی دارد. در تزئینات این اتاق از طلا و سنگ مرمر استفاده شده است. لازم است اشاره کنیم که جایگاه اولیه و اصلی اتاق سلطان در ایاصوفیه مشخص نیست اما امروزه در محراب مسجد قرار گرفته است.
ماذنه: ماذنه به معنای جایگاه اذان است. این بخش در زمان حکومت عثمانی به ایاصوفیه اضافه شده است. ماذنه از سنگ مرمر ساخته شده و به سمت قبله می باشد. در حال حاضر ایاصوفیه دارای 4 جایگاه اذان است.
نوشته وایکینگی : در بخش جنوبی ایاصوفیه تخته سنگی قرار دارد که بر روی آن متنی نوشته شده است که مربوط به واکینگ ها در قرن 9 میلادی می باشد. واکینگ ها در گارد سلطنتی روم شرقی بیش از 200 سال فعالیت داشته اند.
امفالیون : امفالیون منسوب به مکان تاج گذاری پادشاهان بیزانس می باشد. این مکان دایره شکل یکی از بخش های محبوب در ایاصوفیه به حساب می آید.
ستون آرزو : در شمال غربی ایاصوفیه ستونی قرار گرفته است که به عنوان ستون آررزو ها شناخته می شود. مردم ترکیه اعتقاد دارند که رطوبت موجود در سوراخ این ستون باعث برآورده شدن آرزو ها می شود.
زیبایی های فضای خارجی ایاصوفیه از زیبایی های داخلی آن چیزی کم ندارد و نظر گردشگران بسیاری را به خود جلب میکند. در ادامه بخش های مختلف فضای بیرونی ایاصوفیه را بررسی خواهیم کرد.
مناره ها : مناره امروزی ایاصوفیه ارتفاعی در حدود 50 متر دارد. اولین مناره ایاصوفیه در دوران عثمانی و زمانی که این کلیسا به مسجد تبدیل شد ساخته شد و جنس آن چوبی بود. امروزه آن مناره چوبی جای خود را به 4 مناره جدید تر داده است. این 4 مناره قرن های 15، 16 و 19 میلادی ساخته شده اند.
مقبره : مقبره پادشاهان عثمانی مانند سلطان سلیم دوم و سلطان مراد سوم در کنار ساختمان ایاصوفیه وجود دارد. مقبره سلطان سلیم دوم به دلیل شکل خاصی که دارد معروف ترین مقبره موجود در ایاصوفیه است.
موقتخانه : در گذشته موقتخانه به مکانی گفته می شد که در آن دانشمندان به بررسی زمان دقیق اذان می پرداختند. بر اساس مستندات تاریخی موقتخانه ایاصوفیه یکی از 29 موقتخانه ساخته شده در آن دوران بوده است.
آبخوری ها : آبخوری های موجود در ایاصوفیه در قرن های 17 و 18 میلادی ساخته شده اند. بزرگ ترین آبخوری دارای 16 شیر آب است و معماری ساختمان آن بسیار زیبا می باشد.
نوانخانه : در بالای ساختمان نوانخانه چندین کتیبه قرار دارد. این ساختمان به دستور سلطان محمود اول در سال 1743 میلادی برای پناه دادن به فقرا ساخته شده است.
مکتب : مکتب در دوران حکومت سلطان محمود اول به ایاصوفیه اضافه شد و در حال حاظر از این بنا جهت نگهداری از مدارک ایاصوفیه استفاده می شود.
برای رفتن به موزه مسجد ایاصوفیهمی توانید از وسایل حمل و نقلیه عمومی استانبول که به راحتی در دسترس است، استفاده کنید. اتوبوس، مترو و تراموای استانبول با در محله سلطان احمد ایستگاه های متعددی دارند و رفت و آمد گردشگران به مسجد ایاصوفیه، مسجد سلطان احمد ، کاخ و موزه توپکاپی، آب انبار باسیلیکا و سایر دیدنی‌های این منطقه بسیار آسان است.
به عنوان نمونه اگر در میدان تکسیم استانبول اقامت د ارید می توانید در ایستگاه متروی تکسیم سوار خط فونیکولر به کاباتاش شوید و پس از آن با تراموای T1 به ایستگاه سلطان احمد بروید.
با این حال اگر سیم کارت ترکیه دارید می توانید با استفاده از تاکسی های اینترنتی نیز با هزینه های به صرفه تر از تاکسی معمولی به ایاصوفیه بروید.
مسجد ایاصوفیه در بخش اروپایی استانبول و در محله ای پر فت و آمد و توریستی، در نزدیکی هتل ها، مراکز خرید، و دیدنی های توریستی استانبول واقع شده است. با توجه به این که مسجد ایاصوفیه در یکی از محله های قدیمی و تاریخی استانبول، محله سلطان احمد، قرار دارد، در نزدیکی آن بناهای تاریخی و جاذبه های گردشگری بسیاری برای بازدید وجود دارد. این بنا ها شامل مسجد سلطان احمد ( مسجد آبی )، آب انبار معروف باسیلیکا، کاخ توپکاپی ، حرم خرم سلطان، فواره خرم سلطان، چشمه احمد سوم، گالری تصاویر استوره های ترکیه، و مخزن ریحانا می باشد. از مسجد ایاصوفیه تا موزه و کاخ توپکاپی به اندازه 5 دقیقه پیاده روی فاصله است.
قیمت خرید بلیط بازدید از مسجد و موزه ایاصوفیه در سال 2020 برابر با 100 لیر ترکیه برای هر نفر می باشد. کودکان زیر 8 سال نیازی به تهیه بلیط ندارند. بنابراین اگر کودک به همراه دارید با ارائه مدرک شناسایی می توانید بدون خرید بلیط برای کودک خود از این مسجد بازدید کنید. اگر زیر 8 سال بودن کودک شما در ظاهر مسجل باشد نیازی به ارائه مدرک شناسایی برای اثبات سن نمی باشد. همچنین بازدید از این مسجد برای کودکان، سربازان، افراد ناتوان، خبرنگاران و افراد بالای 65 سال ساکن در ترکیه رایگان است.
بازدید از مسجد ایاصوفیه ترکیه برای کودکان و نوجوانان زیر 18 سال ترکیه ای کاملا رایگان است و کودکان خارجی زیر 8 سال نیز نیازی به خرید بلیط ندارند.
بازدید از مسجد ایاصوفیه برای شهروندان ترکیه که بیشتر از 65 سال سن دارند رایگان است
بازدید جانبازان، سربازان، افسران غیر نظامی همسران و فرزندان شهیدان و جانبازان ترکیه ای از ایاصوفیه رایگان است.
بازدید از مسجد ایاصوفیه برای افرادی که کارت های ICOMOS، یونسکو و ICOM را دارند رایگان است.
بازدید از مسجد ایاصوفیه برای کسانی که کارت Press Card را دارند رایگان است.
مهمانان و نمایندگانی که میزبان آنها ادارات وزارت گردشگری می باشند می توانند رایگان و بدون بلیط از موزه و مسجد بازدید کنند.
بازدید برای پرسنل و بازنشستگان وزارت فرهنگ و گردشگری ترکیه و همسران و فرزندان آنها، رایگان است.
مهمانان رسمی خارجی که میزبان آنها نهادهای دولتی هستند می توانند از ایاصوفیه رایگان بازدید کنند.
لیدر ها و راهنما های توریستی حرفه ای که لیدری آنها توسط وزارت فرهنگ و گردشگری ترکیه تصویب شده است می توانند رایگان از ایاصوفیه بازدید کنند.
در محدوده زمان برنامه های یادگیری یادگیری، به همراه گروه‌ها و آموزگارانی که با مدارس همکاری می‌کنند، می‌توان رایگان از ایاصوفیه بازدید کرد.
همه روزه به جز روز‌های دوشنبه بازدید از این موزه دیدنی امکان پذیر است. دوشنبه ها موزه ایاصوفیه تعطیل می‌باشد. در طول فصل‌های بهار و تابستان ساعت بازدید از 9 صبح الی 7 بعد ازظهر می باشد و در طول فصل های پاییز و زمستان ساعت بازدید از 9 صبح الی 5 بعد از ظهر است. توجه داشته باشید که حتماً حداقل یک ساعت پیش از زمان بسته شدن موزه ایاصوفیه، بلیط خود را خریداری نمایید. به عبارت دیگر در بهار و تابستان بعد از ساعت 6، و در پاییز و زمستان بعد از ساعت 4 فروش بلیت تعطیل می‌گردد.
با توجه به مذهبی بودن بنا و این مسئله که برای بازدید از مساجد ترکیه، تمامی افراد، باید لباسی مناسب و پوشیده بر تن داشته باشند، پوشیدن لباس مناسب در هنگام بازدید از ایاصوفیه ضروری است. با این حال از زمانی که مسجد ایاصوفیه به موزه تبدیل شده، پوشش گردشگران و بازدیدکنندگان چک نمی شود، اما برای راحتی خودتان و ادای احترام به اهالی ترکیه، بهتر است در بازدید از مساجد و به ویژه ایاصوفیه شرط پوشش مناسب را رعایت کنید.
بانوان برای بازدید از مسجد آبی که در نزدیکی ایاصوفیه قرار دارد حتما باید موهای خود را با شال یا روسری یپوشانند، اما پوشاندن موی سر برای بازدید از ایاصوفیه الزامی نمی باشد.
مانند موزه های دیگر عکاسی در برخی از مکان‌های مسجد ممنوع می‌باشد و افراد بدون مجوز اجازه تصویر برداری ندارند. با این‌حال در مسجد ایاصوفیه بخش‌های مختلفی از معماری، دیوارها و گنبدها برای عکس سلفی تعیین شده است و عکسبرداری از آنها مانعی ندارد. توصیه می شود هنگام عکاسی به تابلو های راهنما توجه کنید.
ایاصوفیه در سال ۱۹۸۵ میلادی در لیست میراث جهانی یونسکو به ثبت جهانی رسید.
زمانی ایاصوفیه به موزه تبدیل گشت، خواندن نماز درون آن ممنوع اعلام شد. پس از آن ممنوعیت اقامه نماز در ایاصوفیه 85 سال ادامه داشت و در نهایت در تاریخ 1 جولای 2016 بار دیگر در این مسجد نماز جماعت برگزار شد.
تعداد بازدید کنندگان موزه ایاصوفیه در سال 2015 بیش از 3.4 میلیون نفر بوده اند و پس از آن هر ساله بیش از 4 میلیون نفر از این موزه بازدید می کنند.
برای تکمیل ساخت این بنا در حدود 20 هزار نفر همکاری کرده اند.
توپ های جنگی که در فضای بیرونی ایاصوفیه قرار دارد در زمان حکومت عثمانی برای فتح این منطقه استفاده شده است.
بنای ایاصوفیه بر روی گسل ساخته شده است.
ایاصوفیه در کمتر از 6 سال ساخته شد.
| نام هتل | تعداد ستاره | فاصله تا ایاصوفیه |
| Hagia Sofia Mansions Istanbul, Curio Collection by Hilton | 5 | 0.2 کیلومتر |
| The Magnaura Palace Hotel | 4 | 0.3 کیلومتر |
| Romance Istanbul Hotel Boutique Class | 4 | 0.5 کیلومتر |
| My dream hotel | 4 | 0.5 کیلومتر |
| White house hotel | 3 | 0.4 کیلومتر |
| Suadhan Hotel | 3 | 0.3 کیلومتر |
مرکز خرید İstanbul (یک دقیقه پیاده از آب انبار باسیلیکا)
مرکز خرید Bourjois (یک دقیقه پیاده از آب انبار باسیلیکا)
مرکز خرید Sarnıç Bazaar (سه دقیقه پیاده از آب انبار باسیلیکا)
مرکز خرید İSMEK Sanat Sokağı (دو دقیقه پیاده از مسجد سلطان احمد)
آدرس دقیق مسجد ایاصوفیه محله سلطان احمد واقع در منطقه اروپایی استانبول می باشد.
در ایستگاه متروی تکسیم سوار خط فونیکولر به کاباتاش شوید و پس از آن با تراموای T1 به ایستگاه سلطان احمد بروید.
قیمت بلیط بازدید از مسجد ایاصوفیه استانبول در سال 2020 برابر با 100 لیر می باشد و کودکان زیر 8 سال نیاز به خرید بلیط ندارند.
بازدید از بنا در فصل بهار و تابستان از 9 صبح تا 7 بعد از ظهر، و در فصل پاییز و زمستان از 9 صبح تا 5 بعد از ظهر امکان پذیر می باشد.
از وقتی این مسجد به موزه تبدیل شده است پوشاندن موی سر بانوان اجباری نمی باشد.
ایاصوفیه به معنای خرد مقدس یا حکمت مقدس است.
